Warszawa, 9 kwietnia 2013 r.
List przedstawicieli organizacji żydowskich w sprawie Pomnika Sprawiedliwych
Społeczność polskich Żydów nigdy nie zapomni bohaterstwa ludzi, którzy pomimo grożącej im
denuncjacji i śmierci gotowi byli nieść pomoc ofiarom Zagłady. Żaden sposób upamiętnienia
tego, co uczynili, nie będzie dość dobry. Pomnik to jedna z przyjętych form upamiętnienia
czynów niezwykłych, jakie były udziałem Sprawiedliwych. Na pewno niedoskonała, ale
symboliczna. Jak pokazać bowiem samotność tych, którzy dokonywali aktów bohaterstwa
mając przeciw sobie, z jednej strony aparat niemieckiej zagłady, przemocy i barbarzyństwa,
a z drugiej nierzadką wrogość i gotowość do denuncjacji przez współobywateli – „sąsiadów”
w tym niedobrym znaczeniu.
Pomnik winien z jednej strony wyrazić wdzięczność uratowanych Żydów, z drugiej zaś
wdzięczność Rzeczypospolitej dla tych, którzy w swym szlachetnym dziele przeciwstawili się
i Niemcom, i tym, którzy z nimi współpracowali. Czy tego rodzaju pomnik powinien stanąć na
terenie warszawskiego getta, wśród licznych, powstałych w różnych okresach pomników? Czy
ulokowanie go nieopodal Muzeum Historii Żydów Polskich, miejsca, którego zadaniem ma być
zobrazowanie tysiącletniej koegzystencji, a nie zawężanie naszej wspólnej historii do czasów
Zagłady, jest właściwym pomysłem ?
Trudno nam zaproponować w tej chwili miejsce alternatywnej lokalizacji. Być może dobrym
byłaby proponowana przez gminę warszawską, planowana na cmentarzu na Bródnie Aleja
Sprawiedliwych, być może pomnik powinien stanąć w miejscu lepiej związanym
z działalnością Sprawiedliwych. Jesteśmy jednak zdania, że to miejsce hołdu i pamięci nie
powinno zostać wzniesione na szczątkach tych, którzy nie doczekali ratunku.
Elżbieta Magenheim
Przewodnicząca Stowarzyszenie Drugie Pokolenie- Potomkowie Ocalałych z Holokaustu
Jan Śpiewak
Przewodniczący Żydowska Ogólnopolska Organizacja Młodzieżowa
Piotr Kadlčik
Przewodniczący Gmina Wyznaniowa Żydowska w Warszawie
Piotr Wiślicki
Przewodniczący Stowarzyszenie Żydowski Instytut Historyczny
